Czesław Niemen, właściwie Czesław Juliusz Wydrzycki (ur. 16 lutego 1939 w Starych Wasiliszkach koło Nowogródka, zm. 17 stycznia 2004 w Warszawie) – polski piosenkarz, kompozytor, multiinstrumentalista i autor tekstów piosenek.

Obdarzony był głosem o szerokich możliwościach, zarówno jeśli chodzi o skalę, jak i możliwości intonacyjne i brzmieniowe; był jedną z największych indywidualności polskiej sceny rockowej, wielokrotnie w awangardzie docierających do Polski kolejnych stylów muzycznych, tworząc równolegle swoją własną, całkowicie autonomiczną muzykę.

Czesław Niemen urodził się 16 lutego 1939 roku w Starych Wasiliszkach koło Nowogródka na należącej wtedy do Polski Grodzieńszczyźnie jako Czesław Juliusz Wydrzycki.

Został przesiedlony do powojennej Polski w 1958 roku w ramach tzw. drugiej repatriacji. Rodzina Wydrzyckich zamieszkała w Gdańsku, gdzie Czesław rozpoczął naukę w szkole średniej muzycznej. Równocześnie występował w klubie studenckim Żak w Gdańsku, śpiewając po hiszpańsku i polsku piosenki latynoamerykańskie akompaniując sobie na gitarze. Dwie z tych piosenek pojawiły się potem na jego pierwszej płycie.

W początkach kariery, po odniesieniu pierwszych sukcesów w konkursach wykonawców amatorów, zaczął w nagrodę występować z zespołem Niebiesko-Czarni. W 1963 roku wystąpił na pierwszym festiwalu w Opolu z piosenką "Wiem że nie wrócisz". Pomimo że nie dostał żadnej nagrody, stał się dzięki temu utworowi oraz piosence Czy mnie jeszcze pamiętasz? bardzo popularny (1964). Występował na koncertach w Polsce oraz we Francji. Zaczął też za namową żony Franciszka Walickiego zamiast swojego nazwiska posługiwać się pseudonimem artystycznym Niemen. Z czasem uczynił z tego pseudonimu swoje oficjalne, urzędowe nazwisko.

Debiutował na początku lat sześćdziesiątych jako piosenkarz big beat'owy - m.in. wokalista zespołu Niebiesko-Czarni, śpiewając rock and rollowe i rockowe piosenki w stylu The Beatles. Do największych przebojów pierwszego okresu należały dynamiczny utwór "Czy wiesz?" i sentymentalna ballada "Pod papugami". Wkrótce jednak Niemen zaczął zmierzać w stronę ambitniejszej muzyki adresowanej do bardziej wymagającej młodzieży akademickiej. Piosenka "Dziwny jest ten świat" - najbardziej znany z polskich protest-songów - stała się hymnem młodzieży końca lat sześćdziesiątych. W swej twórczości włączał się w kolejne dominujące na świecie w muzyce rockowej prądy, tworząc własne, indywidualne i charakterystyczne odmiany muzyki - od psychodelicznego rocka, przez symfonicznego rocka progresywnego (album Niemen Enigmatic (1969) z monumentalnym "Bema pamięci żałobny rapsod" do tekstu Norwida), aż po awangardowy jazz-rock - albumy Niemen Vol. 1, Niemen Vol. 2, Strange is this World i Ode to Venus nagrane w latach 1972-1973 z zespołem SBB oraz tworzonej samodzielnie od połowy lat 70-tych (Katharsis) muzyki elektronicznej.

Niemen początkowo grający na organach Hammonda, z wolna rozbudował swoje klawiszowe instrumentarium, dodając najpierw mellotron, a potem jako pierwszy polski muzyk, syntezator Mooga. Nowoczesne i drogie wówczas wyposażenie, pozwoliło mu nagrać w 1975 całkowicie elektroniczny album Katharsis, stawiający go w jednym rzędzie z takimi awangardowymi muzykami i grupami jak Tangerine Dream, Klaus Schulze i Vangelis.

Czesław Niemen zdobył pewną popularność na Zachodzie, zwłaszcza w krajach anglosaskich (gdzie nagrał kilka awangardowych albumów), lecz mimo swego wielkiego potencjału artystycznego, nigdy nie zdołał się przedrzeć do pierwszej ligi progresywnego rocka. Pozostał czynnym muzykiem także w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku koncertując, komponując i sporadycznie nagrywając, zajmując się głównie pisaniem muzyki filmowej i teatralnej. W latach 70. zajął się malarstwem później również grafiką komputerową. Był wegetarianinem, spod jego pióra pochodzi wstęp do obszernej wegetariańskiej książki kucharskiej wydanej przez Bhaktivedanta Book Trust.

W roku 1964 Czesław Niemen wraz z grupą Niebiesko-Czarni występuje przed koncertem Marleny Dietrich w Sali Kongresowej w Warszawie. W pierwszej części koncertu Marlena Dietrich słyszała utwór Niemena "Czy mnie jeszcze pamiętasz", który następnie nagrywa na płytę z własnym tekstem ("Mutter, hast du mir vergeben"). W 1999 roku został wybrany wykonawcą wszech czasów w plebiscycie "Polityki".

Zmarł 17 stycznia 2004 w szpitalu onkologicznym w Warszawie na raka jelita grubego. Jego zwłoki, zgodnie z ostatnią wolą artysty, zostały spopielone. 30 stycznia urna z prochami została złożona w katakumbach na Starych Powązkach w Warszawie. Żegnało go ok. 2,5 - 3 tysięcy ludzi, w tym oficjalni przedstawiciele władzy. W momencie rozpoczęcia pogrzebu, o godzinie 13:00, z inicjatywy Marka Niedźwieckiego, wiele stacji radiowych w Polsce wyemitowało "Dziwny jest ten świat", oddając w ten sposób hołd zmarłemu.

Upamiętnienia

Od 2004 imię Czesława Niemena nosi Promenada w Częstochowie i rondo w Bielsku-Białej, a także w Sopocie oraz skwer w centrum Gdańska.

Imię Czesława Niemena nadano 26 maja 2006 roku Zespołowi Szkół Muzycznych we Włocławku, a 31 maja 2008 Publicznemu Gimnazjum nr 2 w Strzelcach Opolskich, gdzie odsłonięto także pomnik artysty. Pomnik odsłonięto też przed Uniwersytetem w Opolu.

2 czerwca 2009 roku imię artysty przyjęło Gimnazjum nr 25 w Warszawie.

17 czerwca 2009 roku Narodowy Bank Polski wyemitował monetę powszechnego obiegu o nominale 2 zł ze stopu Nordic Gold. 19 czerwca 2009 wyemitowano dwie srebrne monety kolekcjonerskie o nominale 10 zł, wybite stemplem lustrzanym: okrągłą i kwadratową (klipa). Umieszczono na nich wizerunki Czesława Niemena i jego płyt. Projektantem obu monet oraz rewersu monety powszechnego obiegu jest Robert Kotowicz.

Piosenka Sen o Warszawie od 12 marca 2004 jest wykonywana przed każdym spotkaniem Legii Warszawa na Stadionie Wojska Polskiego jako hymn kibiców.

Od 2005 roku w Słupsku odbywa się Festiwal Młodych Talentów Non Stop Niemen pod patronatem MCK w Słupsku, Prezydenta Miasta Słupska i Marszałaka Województwa Pomorskiego, na którym młodzi artyści śpiewają utwory Niemena oceniane przez jury pod przewodnictwem Małgorzaty Niemen, żony artysty. Od roku 2009 festiwal ten został objęty patronatem medialnym TVP Kultura. Jednym z jurorów festiwalu jest Urszula Dudziak. Festiwal odbywa się jesienią każdwego roku.

W roku 2004 (20 sierpnia) oraz 2009 (23 sierpnia) na Sopot Festivalu jeden dzień był poświęcony twórczości artysty.

ALBUMY:
* 1967 − Dziwny jest ten świat (LP) - pierwsza złota płyta w Polsce
* 1968 − Sukces (LP)
* 1969 − Czy mnie jeszcze pamiętasz? (LP)
* 1970 − Enigmatic (LP)
* 1971 − Niemen (2 LP, tzw. "Czerwony Album")
* 1972 − Strange Is This World (LP, wyd.RFN) z zespołem SBB
* 1973 − Ode to Venus (LP, wyd. RFN) z zespołem SBB
* 1973 − Niemen Vol. 1 i Niemen Vol. 2 (2 LP, tzw. "Marionetki") z zespołem SBB
* 1973 − Russische Lieder (LP, wyd. RFN)
* 1974 − Mourner's Rhapsody (LP, wyd. RFN, Wielka Brytania, USA)
* 1975 − Niemen Aerolit (LP)
* 1976 − Katharsis (LP, całkowicie elektroniczna muzyka)
* 1978 − Idee Fixe (2 LP + SP)
* 1980 − Postscriptum (LP)
* 1982 − Przeprowadzka (MC)
* 1989 − Terra Deflorata (LP)
* 1991 − Terra Deflorata (wersja rozszerzona) (CD)
* 1993 − Mouner's Rhapsody (wersja poprawiona i uzupełniona) (CD, wyd. USA)
* 1995 − Sen o Warszawie (CD)
* 1997 − Moja i twoja nadzieja'97 (CD)
* 2001 − spodchmurykapelusza (CD)

Albumy koncertowe

* 2007 − 41 Potencjometrów Pana Jana
* 2009 − Kattorna JJ72 / Pamflet na ludzkość JJ75 (2 CD) z zespołem SBB

Składanki

* 1979 − The Best of Niemen (LP)
* 1991 − Gwiazdy mocnego uderzenia: Czesław Niemen (LP)
* 2001 − Czas jak rzeka (CD)
* 2002 − Od początku I (6 CD)
* 2003 − Od początku II (6 CD)
* 2008 − Spiżowy krzyk
* 2009 − Nasz Niemen (2CD, utwory wybrane w plebiscycie przez fanów)

Minialbumy

* 1964 − Locomotion
* 1964 − Czas jak rzeka
* 1964 − Hippy, Hippy Shake
* 1964 − Jeszcze sen
* 1966 − A Varsovie
* 1966 − Sen o Warszawie
* 1967 − Dziwny jest ten świat
* 1978 − Sen srebrny Salomei

Single

* 1962 − Adieu Tristesse / El Soldado De Levita
* 1963 − Na swojską nutę
* 1963 − W rytmie Madisona
* 1964 − Les Noir et Blue - Les Idoles de Pologne
* 1968 − Obok nas / Baw się w ciuciubabkę
* 1969 − Io senza lei / Arcobaleno
* 1969 − Una luce mai accesa / 24 ore spese bene con amore
* 1969 − Re di cuori
* 1970 − Oggi forse no / Domani
* 1972 − Romanca Cherubina / Mazurek
* 1972 − Strange is This World / We've Got The Sun
* 1975 − Mleczna droga / Dorożką na Księżyc
* 1979 − Nim przyjdzie wiosna / Pokój
* 1982 − Witaj przygodo zielona / Przeprowadzka
* 1986 − High Horse / Pod papugami
* 2002 − Jagody szaleju

Pocztówki dźwiękowe

* 1970 − Nie wiem czy to warto
* 1974 − Jodełki, sosenki
* 1975 − Włóczęga
* 1979 − Nim przyjdzie wiosna

Albumy poświęcone Czesławowi Niemenowi

* 2009 − Artur Dutkiewicz - Niemen Improwizacje
* 2009 − Janusz Radek - Dziwny ten świat - opowieść Niemenem .