Piwnica pod Baranami - kabaret, który współtworzyli krakowscy artyści teatru. W Piwnicy powstawały przez lata piosenki i krótkie formy sceniczne. W środowisku artystycznym nazywana jest matecznikiem artystów, wylęgarnią talentów, siedliskiem nieskrępowanych myśli

Scena Piwnicy
Założony m.in. przez Piotra Skrzyneckiego (właściwie przez kilkoro studentów krakowskich uczelni) w 1956 roku w piwnicach Pałacu pod Baranami pierwotnie miał być miejscem spotkań krakowskich studentów. Oficjalnie Piwnicę otwarto 26 maja 1956 r.

W pierwszych występach udział brali m.in. Piotr Skrzynecki, Joanna Olczak-Ronikier, Barbara Nawratowicz, Krzysztof Litwin, Tadeusz Kwinta, Mieczysław Święcicki, Mirosław Obłoński, Wiesław Dymny, Kika Lelicińska, Irena Kika Szaszkiewiczowa, Jan Güntner, Joanna Plewińska, Maria Nowotarska. Kierownikiem literackim i autorką scenografii, "mózgiem i duszą Piwnicy" była Janina Garycka.

W Piwnicy pod Baranami przez pewien czas występowały zespoły jazzowe Krzysztofa Komedy i Andrzeja Kurylewicza.

W latach sześćdziesiątych pojawili się: Ewa Demarczyk, która wraz z kompozytorem Piwnicy Zygmuntem Koniecznym wypromowała kabaret na całą Polskę, śpiewający poeta Leszek Długosz, kompozytorzy Stanisław Radwan i Andrzej Zarycki, Krystyna Zachwatowicz.

W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych powstały najsłynniejsze utwory a zespół zyskał sobie opinię jednej z najlepszych grup artystycznych w kraju. Za teksty służyły dzieła o najróżniejszej tematyce i nastroju: od Pieśni nad pieśniami poprzez wywiad z Ariadną Gierek po opis rozmnażania ślimaków z dawnej encyklopedii.

Po 1976 roku z Piwnicy odeszło wielu artystów: Ewa Demarczyk, Krystyna Zachwatowicz, Mirosław Obłoński, Krzysztof Litwin, Mieczysław Święcicki. Piotr Skrzynecki przyjął na ich miejsce do kabaretu wiele nowych twarzy – m.in. Annę Szałapak, Halinę Wyrodek, Olę Maurer, Andrzeja Maja, Marka Grechutę, Jacka Wójcickiego, Grzegorza Turnaua, Tamarę Kowalską, Ewę Wnukową, Beatę Rybotycką, Dorotę Ślęzak, Małgorzatę Górnisiewicz, Zbigniewa Raja, Kazimierza Madeja, Leszka Wójtowicza i Konrada Mastyłę. Muzykę tworzyli obok dotychczasowych kompozytorów Zbigniew Preisner i Jan Kanty Pawluśkiewicz.

Okrągłe rocznice powstania kabaretu znane były z hucznych obchodów, m.in. 1966, 1972, 1976, 1986, 1996, 2006. Tradycją stały się też urodziny Piotra Skrzyneckiego, obchodzone po jego śmierci w formie urodzinowych koncertów w Teatrze im. Słowackiego.

Po śmierci Piotra Skrzyneckiego w 1997 r. Piwnica została zamknięta. Rok później wznowiła działalność z częścią dawnych Piwniczan i młodymi artystami, chociaż wielu pamiętających kabaret sprzed lat zgadza się z opinią Leszka Długosza, że „Pod Baranami też już dzisiaj inny czas”[potrzebne źródło]. Obecnie koncerty prowadzi Marek Pacuła, a dyrektorem Piwnicy jest Piotr Ferster.

Jazz w Piwnicy

Pod koniec lat 50 Piwnica stała się centrum jazzu w Polsce. Grali tutaj: Jerzy Matuszkiewicz, Andrzej Trzaskowski, Krzysztof Komeda, Andrzej Kurylewicz, Jan Ptaszyn Wróblewski, Andrzej Dąbrowski, Wojciech Karolak, Zbigniew Namysłowski, śpiewała Wanda Warska. Środowisko jazzowe wspierali: Jerzy Skarżyński, Leopold Tyrmand i bracia Fersterowie.

W latach 60 rozpoczęli koncerty w Piwnicy: Tomasz Stańko, Zbigniew Seifert, Janusz Muniak, Jan Jarczyk, Janusz Stefański.

W latach 70 i 80: Jarosław Śmietana, Krzysztof Ścierański, Andrzej Cudzich, Marek Bałata, Jazz Band Ball Orchestra.

Do tradycji tej powrócono w 1996, organizując cykliczny Letni Festiwal Jazzowy w Piwnicy pod Baranami. Od początku 2007 reaktywował się Jazz Club pod Baranami - Old Jazz Swinging Stars (grający w czwartki).

Środowisko piwnicy
Środowisko Piwnicy tworzyli też Bronisław Chromy, Krzysztof Penderecki, Andrzej Wajda, Jerzy Turowicz, Kazimierz Wiśniak, Dorota Terakowska, Leszek Wójtowicz, Anna Dymna, Jan Nowicki, Agnieszka Osiecka, Zbigniew Książek, Elżbieta Towarnicka.

Przyjaciele Piwnicy to między innymi Marian Eile, Sławomir Mrożek, Czesław Miłosz, prof. Andrzej Szczeklik.

Z Piwnicą współpracował również Alosza Awdiejew.

Inni artyści mający w swojej historii "piwnicowy" epizod, to Konrad Materna

W godzinach południowych i popołudniowych środowisko "Piwnicy" spotyka sie w barze Vis-à-vis (obok Piwnicy).

Wybrane najsłynniejsze pieśni śpiewane w Piwnicy pod Baranami
* „Ballada o cudownych narodzinach Bolesława Krzywoustego” – wyk. Ewa Demarczyk,
* „Białe zeszyty” – wyk. Anna Szałapak,
* „Betlejem Polskie” - wyk. Anna Szałapak,
* „Całą noc padał śnieg” - wyk. Beata Rybotycka,
* „Czarne anioły” – wyk. Ewa Demarczyk,
* „Czas” – wyk. Beata Rybotycka, Grzegorz Turnau,
* „Dezyderata” – wyk.zespół,
* „Duet miłosny pchły i słonia” – wyk. Anna Szałapak Zbigniew Preisner,
* „Do polityka” – wyk. Anna Szałapak,
* „Do przyjaciół gówniarzy (Kielce)” – wyk. Zbigniew Raj,
* „Grajmy Panu” – wyk. Anna Szałapak,
* „Grande valse brillante” – wyk. Ewa Demarczyk,
* „Groszki i róże” – wyk. Ewa Demarczyk,
* „Jaka szkoda” – wyk. Leszek Długosz,
* „Jaki śmieszny” – wyk. Ewa Demarczyk,
* „Jęczmienny łan” – wyk. Mieczysław Święcicki,
* „Jurgowska karczma” – wyk. Leszek Długosz,
* „Leokadia” – wyk. zespół,
* „Karuzela z Madonnami” – wyk. Ewa Demarczyk,
* „Kolęda dla nieobecnych” - wyk. Beata Rybotycka,
* „Kolęda na koniec wieku” - wyk. Jacek Wójcicki,
* „Kołysanka” – wyk. Anna Szałapak,
* „Konie Apokalipsy” – wyk. Jacek Wójcicki,
* „Marszałek Koniew” – wyk. Jacek Wójcicki,
* „Moja litania” – wyk. Leszek Wójtowicz,
* „Muszę coś zrobić...” – wyk. Dorota Ślęzak,
* „O groblach, na groblach” – wyk. A. Maurer, B. Rybotocka, R. Jędrzejczyk,
* „Pocałunki” – wyk. Tamara Kalinowska,
* „Plac na Groblach” – wyk. Grzegorz Turnau,
* „Przychodzimy, odchodzimy” – wyk. zespół,
* „Samotność” – wyk. Ewa Demarczyk/Mirosław Obłoński,
* „Sekretarka” – wyk. Anna Szałapak,
* „Skrzypek Hercowicz” – wyk. Ewa Demarczyk,
* „Szewczyk” – wyk. Ola Maurer,
* „Taki pejzaż” – wyk. Ewa Demarczyk,
* „Ta nasza młodość” – wyk. Halina Wyrodek,
* „To się nie zdarzy” – wyk. Anna Szałapak,
* „Tomaszów” – wyk. Ewa Demarczyk,
* „Ucisz serca” – wyk. Anna Szałapak,
* „Walc” – wyk. Tamara Kalinowska,
* „Wiersze Baczyńskiego” – wyk. Ewa Demarczyk,
* „Wieśniacze życie” – wyk. zespół,
* „Wszystko się jeszcze da odkręcić” – wyk. Rafał Jędrzejczyk,
* „Zaklinanie, czarowanie” – wyk. Anna Szałapak,
* „Zegarek” – wyk. Anna Szałapak, .