Michał Wilczewski

Witam na mojej stronie...

Witam wszystkich odwiedzających i zapraszam do obejrzenia mojej pierwszej strony internetowej. Nazywam się Michał Wilczewski, mieszkam w Wałbrzychu i chodzę do IV klasy. Interesuje mnie muzyka, sport, turystyka piesza oraz rowerowa. Lubię fotografować przyrodę, budynki i robić makrofotografię.

Uczę się w miarę dobrze, ale nie jestem żadnym kujonem. Lubię uczyć się czegoś, co mnie ciekawi. Najbardziej lubię komputery, muzykę, przyrodę, wychowanie fizyczne i język polski.

Napiszę (skopiuję) trochę informacji o moim mieście rodzinnym z niezawodnej Wikipedii chociaż to podobno nie jest właściwe źródło wiedzy. Ja tak nie twierdzę... Może ktoś trafi na stronę i sobie to też skopiuje.

Informacje o Wałbrzychu

Wałbrzych (niem. Waldenburg, śl-niem. Walmbrig, albo też Walmbrich, czes. Valdenburk, Valbřich) – gmina miejska na południowym zachodzie Polski, w województwie dolnośląskim, w powiecie wałbrzyskim. Miasto leży na Pogórzu Zachodniosudeckim i w Sudetach Środkowych, nad rzeką Pełcznicą, historycznie na Dolnym Śląsku. Według danych z 31 grudnia 2011 r. miasto miało 119 955 mieszkańców. Wałbrzych jest ośrodkiem przemysłowym, największy w Polsce ośrodek produkcji ceramiki szlachetnej, miasto o funkcjach przemysłowo-handlowo-usługowych z rozwijającymi się funkcjami ośrodka turystycznego. Miasto posiada rozwinięte zaplecze kulturalne, kina, teatry, filharmonię, muzea, biblioteki, Galeria Sztuki BWA, Park Nauki i Techniki, w mieście działa Wałbrzyski Ośrodek Kultury i szkoły wyższe, ośrodek naukowy Polskiej Akademii Nauk. W mieście znajduje się wiele zabytków architektury mieszczańskiej, sakralnej, zamki, pałace, w wałbrzyskim muzeum znajdują się unikatowe zbiory geologiczne flory i fauny karbońskiej, rarytasem jest jedyny w Polsce i jeden z dwóch na świecie okaz późnokarbońskiego stawonoga z gromady wijów. Wałbrzych jest ośrodkiem ponadregionalnym aglomeracji wałbrzyskiej, obejmującej okoliczne zurbanizowane gminy. Wałbrzych to drugie po Wrocławiu miasto pod względem liczby ludności w województwie.

Połżenie

Według danych z 31 grudnia 2010 roku powierzchnia miasta wynosiła 84,70 km2[2]. Wałbrzych leży na Pogórzu Zachodniosudeckim i w Sudetach Środkowych. Północna część miasta położona jest na Pogórzu Wałbrzyskim, a południowa w Górach Wałbrzyskich i Kotlinie Wałbrzyskiej. Rozciągłość na osi wschód-zachód wynosi 12 km, a z północy na południe miasta – 22 km[potrzebne źródło]. Wałbrzych, którego granice administracyjne przebiegają miejscami naturalnymi zboczami, grzbietami gór i czasem opierają się na potokach górskich, osiąga swój najwyższy punkt na Borowej – 853 m n.p.m. Najniższym punktem jest dolina Pełcznicy – 315 m n.p.m.[potrzebne źródło]. Wałbrzych graniczy z 4 miastami: Boguszów-Gorce, Szczawno-Zdrój (na zachodzie), Jedlina-Zdrój (na południowym wschodzie), Świebodzice (na północy) oraz 4 gminami: Mieroszów, Walim, Stare Bogaczowice, Świdnica. W latach 1975-1998 miasto było stolicą województwa wałbrzyskiego. Od 1999 roku wchodzi w skład województwa dolnośląskiego. W latach 1999-2002 Wałbrzych miał status miasta na prawach powiatu. Od 2003 roku miasto wchodzi w skład powiatu wałbrzyskiego, jednak decyzją Rady Ministrów, od 1 stycznia 2013 prawa powiatu zostaną miastu przywrócone. Niemiecka nazwa miasta, Waldenburg oznacza dosłownie „leśny gród”. Niemiecki Waldenburg miał także swoje dialektyczne nazwy: Walmbrich, Walbrich. Ta właśnie nazwa występuje w „Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego”. Na podstawie nazw niemieckich wytworzyły się następnie formy używane na terenie położonego nieopodal czeskiego obszaru językowego: Valdenburk oraz Valbřich. Ta ostatnia postać stała się podstawą polskiej nazwy Wałbrzych, ustalonej wraz z włączeniem miasta do Polski w 1945 r.[potrzebne źródło] (choć na niektórych pierwszych mapach powojennych pojawia się nazwa Borowieck).

Przyroda 

Przyroda Wałbrzycha odradza się po zniszczeniach i zaniedbaniach spowodowanych przez rabunkową gospodarkę przemysłową. Obecnie, po ponad 10 latach od upadku dolnośląskiego zagłębia węglowego, Wałbrzych jest miastem zielonym. Na jego terenie istnieje 7 parków miejskich (w tym największy Książański Park Krajobrazowy). Wody na terenie miasta Najdłuższym potokiem przepływającym przez obszar miasta jest Pełcznica, którą ongiś zwano w dolnym biegu Błotnią, natomiast w górnym Ogorzelcem. Wypływa ona ze Srebrnego Źródła ze szczytu Borowa i przepływa ponad 18 km przez Wałbrzych. Na tym terenie nie ma większych akwenów ze stojącą wodą, ogólna powierzchnia zbiorników z wodą stojącą nie przekracza 0,4 km2 co stanowi skromną część powierzchni miejskiej. Na powierzchnię tę składają się głównie pozostałości stawów rybackich, glinianek oraz osadniki zakładów przemysłowych. Flora W roślinności występującej na tym terenie możemy wyróżnić dwa piętra: piętro pogórza, które sięga do wysokości 500 m n.p.m. piętro regla dolnego, powyżej 500 m n.p.m. Dominują lasy świerkowe, bukowe i świerkowo-bukowe. Klimat Wałbrzycha należy do gatunku klimatów oceanicznych. Ma on typ podgórski, kotlinowy. Charakteryzują go zmienne i dosyć wysokie wahania temperatur między dniem a nocą. Jest to klimat chłodny, zmienny, czasem bardzo ostry. Charakteryzują go ostre zimy i duża ilość opadów atmosferycznych. Na klimat ten wpływają głównie masy powietrza o kierunku zachodnim oraz masy powietrza o kierunkach zbliżonych do zachodniego. Skutkuje to wysokim ciśnieniem przede wszystkim po południowej oraz zachodniej części gór. Efekt ten ma miejsce zarówno latem jak i zimą.

Nazwa

W kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295-1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Waldenberc. Kronika wymienia również jako osobne wsie miejscowości, które w procesach urbanizacyjnych stały się częścią miasta jak Lubiechów w formie Lubichowe, Biały Kamień jako Wissenstein, Poniatów w formie ecclesia Sybothonis. Według relacji Ephraima Ignatiusa Naso, świdnickiego kupca, podanej w jego książce z 1667 – „Phoenix redivius ducatum Swidnicensis et Javroviensis”, osada Waldenburg, pospolicie zwana Wallenberg. Nazwę swą zawdzięczać miała pielgrzymkom do drewnianego kościółka pw. Najświętszej Marii Panny, na pagórku (niem. wallen – pielgrzymować), lub staremu grodowi pośród lasu. Ta druga wersja jest bardziej prawdopodobna, jest bowiem faktem, że w pobliżu tego kościółka, przy którym tryskało źródło wody mineralnej, istniał nizinny gród otoczony wałami i fosą. Stare zapisy podają nazwy: Waldenburg (1400 r.) i Waldenberg (1372 r.), co można przetłumaczyć jako „leśny gród” lub „leśna góra”.

Historia

Miejscowość istniała już w 1191 za Księcia śląskiego Bolesława Wysokiego. Palisadowy gród wałbrzyski, z wałem dochodzącym do 8 m wysokości, był słowiańskim okopem pierścieniowym. Miał 44 m długości i 32,5 m szerokości. W jego miejscu istniała prawdopodobnie osada słowiańska. Wydaje się więc, że Wałbrzych wyrósł z dawnego grodziszcza na pagórku, w pobliżu borów obszernej kotliny, do której zapuszczali się osadnicy z nizin, wąwozem Pełcznicy. Historyczny rodowód miasta wywodzi się z czasów średniowiecznych, prawdopodobnie z końca XII w. W okresie tym istniała już leśna osada słowiańska, w której z biegiem lat powstał mały gródek warowny. Na jej miejscu dokonano lokacji miasta, w którym osadzono kolonistów. Pierwsza w pełni wiarygodna informacja o Wałbrzychu pochodzi z 1305 r. Z tego bowiem okresu zachował się dokument określający wysokość świadczeń parafii śląskich na rzecz biskupstwa wrocławskiego, wśród których został wymieniony także Wałbrzych. Status miasta Wałbrzych uzyskał w latach 1400–1426. Z roku 1426 pochodzi historyczna wzmianka o Wałbrzychu jako mieście liczącym ok. 200 mieszkańców. Zamek Książ około XIX w. Dzieje Wałbrzycha od 1278 r. związane były z losami księstwa świdnickiego. Po Henryku Pobożnym Wałbrzych dostał jego syn książę świdnicki Bolesław Łysy, ale dopiero jego syn Bolko I Surowy zajął się rozbudową miasta otaczając je murem obronnym i wznosząc zamek Nowy Dwór, ok. 1290 r. w Podgórzu na Górze Zamkowej. Od 1326 r. gród ten związany był z księstwem świdnicko-jaworskim. W 1392 r. księstwo świdnicko-jaworskie przeszło pod panowanie Czech, a wraz z nimi w 1526 r. w skład państwa Habsburgów austriackich. Miasto przez długi czas było miastem prywatnym, wielokrotnie zmieniając właściciela. Początkowo od 1400 r. należało do rodu Szoffów z Owiecka. Przez ponad 250 lat Wałbrzych i okoliczne wsie znajdowały się w posiadaniu rodu Czetryców (Czettritzów), czego istniejącym śladem jest zespół pałacowy budowany w latach 1604–1628, tzw. Pałac Czetryców, obecna siedziba Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Angelusa Silesiusa. Kopalnia „Bolesław Chrobry” (dawniej należąca do Hochbergów) działająca w latach 1875-1945 (obecnie nie istnieje) widok z 1926 roku W 1738 r. miasto i przyległości kupił Konrad Hochberg, mieniący się potomkiem Piastów, właściciel sąsiadującego zamku Książ, jednego z trzech największych w Polsce. W 1742 Wałbrzych, wraz z większością Śląska, wcielony został do Prus wskutek zwycięskiej wojny z Austrią. Historyczne herby Wałbrzycha na pieniądzu zastępczymTym samym zakończyły się prowadzone przez administrację austriacką prześladowania miejscowych protestantów. Po siedemdziesięciu latach pozostawania w rękach rodu Hochbergów miasto przestało być własnością prywatną i w 1808 r. zaczęło wieść niezależne życie. Wieki XV i XVI to okres rozwoju rzemiosła tkackiego. Apogeum przyniósł wiek XVIII, był to równocześnie koniec wałbrzyskiego tkactwa. Jego miejsce zajęło włókiennictwo, a także górnictwo węglowe, dynamicznie rozwijające się od połowy XVIII w.[potrzebne źródło] Według przekazów historycznych w roku 1604 Diprand Czetryc wydał „ordunek węglowy”, który regulował sprawy wydobycia, magazynowania i sprzedaży węgla oraz wynagrodzenia gwarków. W roku 1747 czynnych było w Wałbrzychu 7 kopalń węgla, a w 1805 r. 54 szyby zatrudniały 895 górników. Prawdziwy przełom dla miasta stanowił jednak wiek XIX i początek XX, kiedy to miał miejsce bardzo dynamiczny rozwój istniejących i nowo powstałych gałęzi przemysłu: włókienniczego, ceramicznego, szklarskiego, metalowego, górniczego i koksowego. W 1818 r. powstała (prawdopodobnie pierwsza na kontynencie europejskim) mechaniczna przędzalnia lnu. W 1920 r. uruchomiono odlewnię żeliwa i fabrykę maszyn a w 1922 r. fabrykę lin i drutu (istniejącą do dnia dzisiejszego – obecnie jako Frezpol Sp. z o.o. Oddział Produkcji Lin i Drutów „Linmet” w Wałbrzychu). Nadal wyroby swe sprzedają dwie, z trzech istniejących niegdyś, fabryki porcelany powstałe w 1831 (obecnie Fabryka Porcelany „Krzysztof” S.A.) i 1845 r. (obecnie Fabryka Porcelany „Wałbrzych” S.A.). Wałbrzych, dotąd niewielkie i peryferyjnie położone miasteczko przeżył okres intensywnej urbanizacji, przeradzając się w duży ośrodek przemysłowy i wchłaniając jako nowe dzielnice wsie położone w okolicznych dolinach. W 1871 r. Wałbrzych stał się wraz z Prusami częścią zjednoczonej Rzeszy Niemieckiej, korzystając z jej szybkiego rozwoju gospodarczego. W miarę rozwoju miasta następowała rozbudowa jego infrastruktury komunalnej. Pierwsza linia kolejowa połączyła Wałbrzych i Wrocław w 1853 r., a od 1880 r. można było dotrzeć pociągiem do Kłodzka i Czech. Miasto uzyskało także wszelkie niezbędne urządzenia komunalne: elektryczność w 1896, gaz w 1868, wodociągi w 1905 i komunikację tramwajową w 1898 r. Obecny, nieregularny i rozległy układ urbanistyczny jest wynikiem zarówno górzystego ukształtowania terenu, jak i faktu, że większość obecnych dzielnic miasta wyrosła z wsi rozciągniętych wzdłuż górskich potoków. W 1856 r. Wałbrzych otrzymał nowy ratusz. Wśród zabudowy miejskiej zaczęły wyróżniać się obiekty przemysłowe, kominy i piętrzące się hałdy kopalniane. Po I wojnie światowej zbudowano nową dzielnicę o charakterze wielkomiejskim (Neustadt – dziś Nowe Miasto), a socjaldemokratyczne władze miasta zainicjowały szeroko zakrojony program budowy osiedli socjalnych dla ludności robotniczej, kontynuowany następnie w okresie hitlerowskim. W 1939 r. miasto posiadało ok. 65 tysięcy mieszkańców. II wojna światowa nie spowodowała zniszczenia miasta, zajętego przez wojska radzieckie dopiero po kapitulacji Niemiec. Miasto zostało przyznane Polsce, początkowo pod nazwą Borowieck[7]. W przeciągu kilku powojennych lat większość dotychczasowych mieszkańców Wałbrzycha wysiedlono do Niemiec, choć ze względu na brak wyszkolonej kadry do obsługi przemysłu grupa Niemców pozostała w mieście aż do końca lat 50. XX wieku. Do miasta przybyli m.in. liczni repatrianci z Kresów Wschodnich i z Zachodu – głównie z Francji[8]. Nastąpił dalszy wzrost przestrzenny Wałbrzycha przy zachowaniu ukształtowanego wcześniej charakteru przemysłowego. Granice administracyjne rosły dzięki dołączeniu kolejnych pobliskich gmin, jak i budowie nowych osiedli mieszkaniowych. Efektem tych zmian jest obecna powierzchnia miasta, wynosząca prawie 85 km2. W latach 1975-1998 istniało województwo wałbrzyskie, z Wałbrzychem jako siedzibą władz.

Historia przemysłu i jego rozwoju jest długa i burzliwa. Mieszkańcy pierwszego grodu wałbrzyskiego trudnili się bartnictwem i myślistwem. W późniejszym okresie do branż tych doszły rolnictwo oraz hodowla bydła. W XIV wieku w Wałbrzychu wydobywano srebra i rud ołowiu. Górnictwo – Pierwszy pisany i zachowany dokument o powstaniu pierwszej wałbrzyskiej kopalni węgla kamiennego pochodzi z 1366 roku. Dokument ten podaje iż Książę świdnicko – jaworski Bolko II za zasługi dworzan wykonywane dla księcia, mogą „po wsze czasy” posiąść prawo do sztolni dziedzicznej (sztolni odwadniającej) w Starym Zdroju. W 1805 były już 54 kopalnie. Tak szybki rozwój górnictwa wymagał powstania urzędów, które kontrolowałyby działania tej branży. I tak się stało. W 1778 roku powstał w Wałbrzychu inspektorat górniczy, a prawie sto lat później w 1861 roku – urząd górniczy. XX wiek to okres intensywnej eksploatacji złóż węgla. Rok 1990 to okres początku końca zagłębia wałbrzyskiego. Drugą dziedziną gospodarki Wałbrzycha było sukiennictwo. W XVII i XVIII wieku wyroby dolnośląskich tkaczy, trafiały na rynki zbytu w Europie, Ameryce Południowej i Afryce. Eksport wyraźnie napędzał niski koszt wyrobu sukna, a więc i niska cena, a także miękka woda oraz olbrzymia ilość drewna niezbędna do bielenia tkanin. Tkacze wałbrzyscy należeli do cechów w Świdnicy, a od 1602 roku założyli oni własny cech – wałbrzyski, potwierdzony przez ówczesnego właściciela Wałbrzycha – Dipranda Czettritza. Połowa XVIII wieku to okres uprzemysłowienia wałbrzyskiego tkactwa. Koksownictwo – Pierwsze próby koksowania wałbrzyskiego węgla podjęto w 1776 roku. Niespełna osiem lat później koksownie były już wybudowane na Sobięcinie, oraz niedaleko szybu Witold.

Zabytki

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są: Zamek Książ w dzielnicy Książ zamek Stary Książ w dzielnicy Książ palmiarnia w dzielnicy Lubiechów (Wałbrzych) zabytki dzielnicy Poniatów (Wałbrzych) zabytki dzielnicy Rusinowa zabytki dzielnicy Szczawienko Stare Miasto, jako historyczny układ urbanistyczny, z XII w., XV w., XIX w./XX w. dzielnica Biały Kamień jako historyczny układ urbanistyczny, z XVI w., 1810 r., XX w. dzielnica Sobięcin, jako historyczny układ urbanistyczny, z XVI-XIX w./XX w. dzielnica Stary Zdrój, jako historyczny układ urbanistyczny, z XIV w., XVIII w.-XIX w./XX w. kościół - kolegiata pw. Najświętszej Maryi Panny Bolesnej i Świętych Aniołów Stróżów, ul. Moniuszki; w 1899 roku rozebrano stary kościół by ustąpić miejsca nowemu budynkowi, który został zbudowany w latach 1898–1904 według projektu architekta wrocławskiego Alexisa Langera. Kościół jest halowy, zbudowany na planie krzyża łacińskiego. W 1991 i 2003 roku kościół ten był rozważany jako siedziba biskupa trzeciej na Dolnym Śląsku diecezji. 3 maja 2010 podczas uroczystej Mszy Świętej z okazji nadania Wałbrzychowi przez Stolicę Apostolską patronatu Matki Bożej Bolesnej bp Ignacy Dec ustanowił tę świątynię Kolegiatą nadając jej wezwanie Najświętszej Marii Panny Bolesnej i Świętych Aniołów Stróżów w Wałbrzychu. Kolegiata ta jest drugą na Dolnym Śląsku i jednym z największych kościołów diecezji świdnickiej. Odbywają się w nim centralne, miejskie i diecezjalne uroczystości i wydarzenia. kościół - sanktuarium pw. MB Bolesnej, pl. Kościelny, wzniesiony w średniowieczu, w l. 1714, 1934, 2003 przeszedł gruntowną renowację kościół par. pw. św. Jerzego, ul.Andersa 122, z l. 1894-98 kościół par. pw. św. Józefa, ul. św. Józefa 1, z l. 1908-1910 plebania kościół par. pw. Zmartwychwstania Pańskiego, ul. Marconiego, z l. 1867-70 kościół ewangelicki, projektu Carla Gottharda Langhansa – zbudowany w l. 1785–1788, pl. Kościelny zbór staroluterański, ob. kościół polsko-katolicki pw. Zesłania Ducha Świętego, ul. Garbarska 7, w stylu klasycystycznym, salowy, wzniesiony 1847–1848, obecnie polskokatolicki (parafialny) cmentarz żydowski, ul. Moniuszki / Przemysłowa, z 1902 r. park miejski im. Kościuszki w Sobięcinie, ul. Racławicka – Kosteckiego, z XIX w. – XX w. zamek „Nowy Dwór” (ruina), z XIV-XV w., 1570 r. ratusz, pl. Magistracki 1, z XIX w., pocz. XX w. dworzec PKP Wałbrzych - Miasto, z XIX w./XX w. budynek d. dworca towarowego, ul. Nowy Świat 5 b, z 1853 r. pałac Tielscha, ul. Armii Czerwonej 7 a, 1860, pocz. XX w., wybudowany dla właściciela pobliskich Zakładów Porcelany – Carla Tielscha, projekt wykonany przez budowniczego wrocławskiego Wassemanna dom, ul. Bolesława Chrobrego 1, z 1910 r. sierociniec, ob. klasztor ss. nazaretanek, liceum, internat, ul. Darowskiej 1, 1b, z 1872 r.: budynek główny, oficyna trzy domy, ul. Dmowskiego (dec. Dzierżyńskiego) 1, 3, 5, z XIX w./XX w. , kamienica, ul. Dmowskiego (dec. Dzierżyńskiego) 2, z k. XIX w., dom, ul. Dymitrowa 7 a, z 1905 r. domy, ul. Gdańska 2, 3, 5, 4, 6, 8, 10, z XIX w./XX w. dom, ul. Konopnickiej 4, 5, z XIX w./XX w. trzy domy, ul. Kościuszki 1, 3, 5, z k. XIX w. dom, ob. biura, pl. Magistracki 3, z k. XIX w. dom, pl. Magistracki 6, z 1890 r. bank, ob. Prokuratura Rejonowa, pl. Magistracki 7, z 1904 r., wzniósł architekt Resner z Wrocławia, kamienica, pl. Magistracki 8, 10, z XIX w. kamienica, ul. 1 Maja 4, z XVIII w.-XIX w. pałac Albertich, ul. 1 Maja 9, wybudowany został w l. 1800-1803, obecnie budynek Muzeum Okręgowego gmach Urzędu Miasta, ul. Matejki 1, 1876-77, ratusz wałbrzyski – stary ratusz na rynku nie spełniał już wymogów więc miasto w 1854 roku zakupiło za kwotę 8000 talarów 4 morgi ziemi na wybudowanie placu rynkowego, oraz nowego ratusza. Budynek ratusza zaprojektował i wykonał królewski budowniczy Waesemann, w stylu neogotyckim willa, ul. Matejki 5, z k. XIX w. dom, ul. Mickiewicza 14, z 1897 r. dwa domy, w zespole dworskim Czettritzów, ul. Młynarska 18 b, c, szach., z l. 1900, 1923, kamienica, ul. Moniuszki 4, z XIX w., k. XIX w. dom, ul. Moniuszki 11, z XV w., XIX w. kamienica, ul. Moniuszki 13/15, z XVIII w., XIX w./XX w. dom „Florianka”, ul. Moniuszki (dec. Garbarska) 23, z XVII/XVIII w., willa, ul. Moniuszki 43, z 1922 r. szkoła, ul. Paderewskiego 17, z l. 1926-28 dom, ul. Parkowa 8, z pocz. XX w. dom, ul. Pługa 1, z 1905 r. karczma z browarem, ob. dom mieszkalny, ul. Pocztowa 1, z k. XVIII w., dom „Pod Lwami”, ul. Pocztowa 9, XVIII w., dawny dom zdrojowy „Lwi Gród” nazywany był w innych okresach także „Domem Lwów” lub „Kamienicą pod Lwami” z niemieckiego „Löwenhaus” jest jednym z nielicznych już świadectw historii Starego Zdroju, dawnego kurortu, który największą swoją świetnością cieszył się w drugiej połowie XVIII i pierwszej połowie XIX wieku. „Lwi Gród” powstał około roku 1800 (najprawdopodobniejszą datą budowy jest jednak rok 1791) na zlecenie dawnego właściciela Starego Zdroju Josepha Franza Bernarda von Mutius wraz z innymi budynkami gościnnymi, domy w Rynku, centralnym placu miasta na którym w 1731 roku stał drewniany ratusz. W 1996 roku rynek przeszedł gruntowną modernizację, ograniczono na nim ruch samochodowy, wybudowano fontannę oraz elementy małej architektury (dotychczas mieścił się tam parking wybudowany w 1928 r.: domy, Rynek 1, 2, 3, kamienica nr 5, z XVII w., XVIII w., XIX w./XX w. d. hotel „Pod Złotym Lwem”, Rynek 6, z ok. 1900 r. kamienica „Pod Złotym Lwem”, Rynek 7, z XIX w. dom, Rynek 9, z 1793 r. kamienica, Rynek 10, 11, 12, 13, 14, 15, 17, 18, 19, 21, z XIX w./XX w. dom „Pod Trzema Różami”, Rynek 22, z 1777 r. dom „Pod Kotwicą”, Rynek 23, z 1799 r. budynek NOT, ul. Schmidta 4 a, z pocz. XX w. trzy domy, ul. Sienkiewicza 1, 1 a, 7, z XIX w., XIX w./XX w. d. hotel „Plessischer Hof”, ul. Sienkiewicza 2, z l. 1906-10 dom, ul. Sienkiewicza 4, 8, 9, z XIX w./XX w. domy, ul. Słowackiego 1, 2, 3, 4, 4 a, 6, 8, 10, 11, 12, 15, 15 a, 18, 20 b, 23 a, 24, 25, 26, z XIX w., XX w. d. młyn wodny, ob. dom mieszkalny, ul. Słowackiego 14, z l. 1700, 1816 dom Syndykatu Górniczego, ul. Słowackiego 20a, z l. 1897/98 pałacyk, ob. dom dziecka, ul. Wrocławska 115, z 1908 r. cztery domy, ul. Wysockiego 2, 4, 6, 8, z 1880 r., 1911-14 r. kamienica, al. Wyzwolenia 1, 3,1915 r. szkoła, ul. Wyzwolenia 34, z l. 1905-07 willa, ul. Zamkowa 3, z 1907 r. zespół zamkowy Czettriztów, ul. Zamkowa, późnorenesansowy, rozbudowany 1857 na siedzibę administracji książąt pszczyńskich: zamek, ul. Zamkowa 4, z XVII-XIX w., pocz. XX w.; park; folwark, ul. Zamkowa 3 i 3a, k. XVIII w., XIX w.: budynek oficjalistów, oficyna gospodarcza (stajnia i wozownia), dwa domy › ul. Młynarska 18 b, c d. fabryka Wunderlicha, ul. Armii Czerwonej 21 (22), 1896 budynek przemysłowy w fabryce porcelany „Wałbrzych”, ul. Starachowicka, z XIX w., Lisia Sztolnia, ul. Reja 1, z XVIII w./XIX w. zespół kopalni „Julia”, ul. Wysockiego, z l. 1865-67- XX w.: łaźnia i lampiarnia, siłownia II, warsztat mechaniczny, kotłownia elektrowni zakładowej IV, kotłownia III , V, maszynownia – szybu „Sobótka”, siłownia i elektrownia, dawne nadszybie szybu „Dampf”, kotłownia I i budynki maszyn wyciągowych, maszynownia szybu „Julia”, sortownia, waga kolejowa, budynek płuczki i flotacji, szyb „Julia” - budynek szybowy z wieżą, 1867, szyb „Sobótka” - budynek szybowy z wieżą, 1874, budynek stolarni w kopalni „Victoria”, ul. Kosteckiego, z 1904 r.; obecnie Muzeum Przemysłu i Techniki w Wałbrzychu szyb „Chwalibóg I”: wieża nadszybowa, z 1888 r. szyb „Gabriel” * budynek maszyny wyciągowej, ul. E. Plater, z 1902 r. zespół szybu „Irena”, ul. św. Józefa, z l. 1890-1914: nadszybie, wieża nadszybowa, hala wentylatora, łaźnia górnicza, wieża ciśnień, hala maszynowni, budynek administracyjny kopalni szyb „Matylda” – dwa budynki wentylatorni (nr 1 i nr 2), ul. Beethovena, 1905, zespół szybu „Powietrznego”, ul. Świdnicka, z l. 1891-1901: nadszybie, hala wentylatorów, maszynownia szybu, wieża nadszybia, zespół szybu „Siostrzane”, ul. 1 Maja, z XIX w./XX w., budynek wieży nadszybowej, budynek maszynowni, łaźnia górnicza, inne obiekty (magazyny) zespół szybu „Teresa”, ul. Noworudzka 4, z 1864 r.: budynek nadszybia, budynek maszyny wyciągowej zespół szybu „Tytus”, ul. Kopalniana 2, z pocz. XX w.: wieża nadszybowa, łaźnia, lampiarnia, markownia zespół szybu „Wojciech”, ul. Kosteckiego, z 1860 r., 1902 r.: wieża nadszybowa, maszynownia szyb „Zbigniew” – budynek maszyny wyciągowej, ul. Kosteckiego, z XIX w. inne obiekty: mauzoleum, powstałe w latach 1936–1938 według projektu Roberta Tischlera z inicjatywy Ludowego Związku Opieki nad Niemieckimi Grobami Wojennymi. Wykonane zostało przez wałbrzyskie firmy i kamieniarzy, którzy pracowali także przy wznoszeniu mauzoleum na Górze świętej Anny. najdłuższy tunel kolejowy w Polsce z 1876 roku, o długości 1560 m, łączy trasę kolejową Wałbrzych-Kłodzko. Muzeum Groß-Rosen (Gross-Rosen) z Pracownią Naukowo-Badawczą przy ul Szarych Szeregów 9. najwyższą budowlą w mieście jest komin Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej o wysokości 138 m 

Zdjęcia Wałbrzycha

 

  

  

  

  

góra strony